Kafamı takmayı sevdiğim sevdiğim sorular

Geçen gün Journal of ecology’de 2014 yılında yayınlanan “Identification of 100 fundamental ecological questions” adlı makaleye denk geldim. Denk geliş o denk geliş oldu. Soruları okudukça ne kadar da günlük hayatımdan sorular var burada diye kendi kenime söylendim. Baktım hevesimi alamıyorum ilgimi çeken soruları listeledim yetmedi bu sorulara dair aklıma gelen notları düştüm.

Büyük Sorular ve Büyük Anlamlar

Boş zamanlarda kafaya takmayı sevdiğim bir soru: “What are the evolutionary consequences of species becoming less connected through fragmentation or more connected through globalization?” meali: Heterojenleşip de mi yok olduk homojenleşip de mi yok olduk?

Yok olma kavramına da “popülerleşen” extinction tanımıyla değil, evrimsel olarak türlerin ortaya çıkıp (origination) yok olması (and extinction) penceresinde bakmayı unutmayın…

Çok tatlı bir metinmiş bu ya. Favorim olan bir diğer soru: “What are the ecological causes and consequences of epi-genetic variation?”

Ay ay ayy, özellikle insanları düşünürken çok aklıma takılır: “How do the strength and form of density dependence influence feedbacks between population dynamics and life-history evolution?”

Ve tabii ki fenotipik plastisite, ilk öğrendiğinde beynimde şimşekler çakmıştı bu kavramı: How does phenotypic plasticity influence evolutionary trajectories?

Kuşlar böyle göçmeyi nerden öğrendi sorusu : “What is the heritability/genetic basis of dispersal and movement behaviour?”

Filler tepişirken ezilen çimlerin hayatı sorusu: “How does demographic and spatial structure modify the effects of environmental stochasticity on population dynamics?”

Rastgeleliğin resmi adlı çalışma: How does environmental stochasticity and environmen- tal change interact with density dependence to generate population dynamics and species distributions?

Dünyanın bir ucunda kanat çırpan bir kelebek ya da plaja vuran deniz yıldızlarından kurtardıklarımız … “How important is individual variation to population, community and ecosystem dynamics?”

Birebir olmasa da sivrisinek çalıştığımı duyanların bana meşhur sorusu aklıma geldi: şimdi bu sivrisinekler ekosistemden yok olsa … :) “In what ecological settings are parasites key regulators of population dynamics?”

Hem covid olup, hem zaatüre olup, hem grip olup hem … hayatta kalanların mücadelesini kutluyorum: “How important are multiple infections in driving dis- ease dynamics?”

İkimiz bir fidanın güller açan dalıyız… “What is the role of parasites and mutualists in gener- ating and maintaining host species diversity?”

Ufak bir mola .. devam edeceğim :)

“How do spatial and temporal environmental heterogeneity influence diversity at different scales?”

En sevdiğim:stochastic vs. deterministic Herşeyi hesaplayabilir misin? Ya da Laplace’in şeytanı: “What is the relative importance of stochastic vs. deterministic processes in controlling diversity and composi- tion of communities, and how does this vary across ecosystem types?”

Buralar hep dutluktu … “What are the contributions of biogeographical factors and evolutionary history in determining present day ecological processes?”

Çeşitlilik neydi çeşitlilik emekti… “What is the relative contribution of biodiversity at different levels of organization (genes, species rich- ness, species identity, functional identity, functional diversity) to ecosystem functioning?”

Olmaz olmaz deme … Are there globally significant ecosystem functions provided by poorly known ecosystems (e.g. deep oceans, ground water)?"

İklim krizi: “What are the major feedbacks and interactions between the Earth’s ecosystems and the atmosphere under a changing climate?”

Mustafa Kemalin Askerleriyiz: Geçmişini bilmeyen geleceğe yön veremez. Şaka bir yana araştırmalarımın temeli olan soru bu: “To what extent can we extrapolate from palaeoeco- logical range shifts to understand 21st-century change?”

Fiziksel ve kimyasal süreçlerin karmaşık bir hali olan ekolojiyi anlamanın yolu nereden geçer? “What unexploited theories used by other disciplines could inform ecology, and vice versa?”

Günlük/Politik trendlere göre bilimsel fonların esmesi ne kadar bilimseldir: “How is our understanding of ecology influenced by publication bias?”

Ekolojinin 18. yy bilimi olmaktan çıkıp 21. yy bilimi olmaya giden yoldaki ana sorularından biri: Biri bizi gözetliyor evi ne kadar mümkün? “How do we combine multiple scales and types of monitoring (from field to earth observation) to make robust ecological inferences?”

Üstüne düşünmeyi ve çalışmayı sevdiğim soruları kendi anlayışım çerçevesinde sizlerle paylaştım. Ancak elbette daha bir çok soru var bizim dünyamızda. Diğer soruları da okumak için : https://t.co/jfFKYwPz1Y

Sutherland, W. J., Freckleton, R. P., Godfray, H. C. J., Beissinger, S. R., Benton, T., Cameron, D. D., … & Wiegand, T. (2013). Identification of 100 fundamental ecological questions. Journal of ecology, 101(1), 58-67.